Иранның Бендер-Аббас портындағы жарылыс Қазақстан логистикасына әсер етуі мүмкін

Иранның Бендер-Аббас портында болған жойқын жарылыс салдарынан кемінде 40 адам қаза тауып, 1200-ден астам адам жараланды. Порттың жұмысы уақытша тоқтатылды. Бұл оқиға Иран шекарасынан тыс жерлерде, оның ішінде Орталық Азия елдерінде де алаңдаушылық тудырды. Бендер-Аббас – Үндістанды, Иранды, Ресейді, Қазақстанды және Еуропа елдерін байланыстыратын халықаралық «Солтүстік–Оңтүстік» көлік дәлізінің маңызды логистикалық торабы.

Алдын ала мәліметтерге сәйкес, жарылыстың себебі мұнай-химиялық заттарды сақтау талаптарының бұзылуы болуы мүмкін. Ирандағы кейбір ақпарат көздері бұл әрекетке диверсия себеп болуы ықтимал екенін жоққа шығармайды. Алайда елдің Қорғаныс министрлігі әскери жүктердің бар екенін жоққа шығарып, бұл оқиғаның Иран Ислам Республикасына қарсы ақпараттық науқанның бір бөлігі ретінде пайдаланылып жатқанын мәлімдеді. Ресми мәлімдемеде жарылыс орнында әскери нысандар мен қару-жарақтың болмағаны атап өтілді.

Бұған дейін халықаралық БАҚ Бендер-Аббас арқылы қатты отынды зымырандарға арналған жүктің тасымалданғаны жөнінде расталмаған ақпарат таратқан болатын. Иран шенеуніктері мұны ақпараттық операцияға дайындықтың бір бөлігі деп есептейді. Мұндай хабарлардың жарылыс болған оқиғамен тұспа-тұс келуі логистикалық жүйеге деген сенімді әлсіретуге бағытталған келісілген әрекеттер болуы мүмкін деген күдік туғызды.

Оқиға Иран мен АҚШ арасындағы ядролық келіссөздердің қайта басталған шағында және «Солтүстік–Оңтүстік» бағытын дамыту жөніндегі келіссөздер аясында орын алды. Бұл бағыт бойынша үшінші раунд Оман елінде өтіп, оған Ресей, Иран, Қазақстан, Әзірбайжан және Түрікменстан өкілдері қатысты. Дәліз Суэц каналы мен Еуропа арқылы өтетін бағыттарға балама ретінде қарастырылып, өңір елдерінің геосаяси тұрақсыздыққа тәуелсіздігін күшейтуге бағытталған.

Бұл маршрут Үндістан мен Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен Еуропаға жүк жеткізу уақытын екі есе қысқартуға мүмкіндік береді. Теңіз бағыттарымен салыстырғанда, Бендер-Аббастан Иран мен Ресей теміржолдары арқылы Балтық теңізі порттарына дейінгі жол логистикалық шығындар мен тәуекелдерді едәуір азайтады.

Қазақстан үшін бұл оқиғаның маңызы ерекше. Ел Азия мен Еуропаны байланыстыратын мультимодальды маршруттарды дамытуға белсенді қатысып, экспорттық бағыттарды әртараптандыруға басымдық беріп отыр. Бендер-Аббас портына деген сенімнің төмендеуі қысқа және ұзақ мерзімді жоспарларды қайта қарауға әкелуі мүмкін, әсіресе басқа транзиттік аймақтардағы тұрақсыздық жағдайында.

Ауғанстан арқылы өтетін балама бағыттар ішкі тұрақсыздық пен сенімді инфрақұрылымның болмауына байланысты қиындықтарға ұшырап отыр. Осы тұрғыдан алғанда, «Солтүстік–Оңтүстік» жобасы Қазақстан үшін Парсы шығанағы мен Үнді мұхитына шығудың санаулы шынайы нұсқаларының бірі болып қала береді. Ирандағы оқиға логистикалық инфрақұрылымды қорғаудың қосымша механизмдерін енгізу қажеттігін көрсетеді.

Бендер-Аббас порты маңындағы шиеленістің ушығуы сарапшылар қауымдастығының талқылауына айналды. Кейбір аналитиктер бұл жарылысты негізгі логистикалық бастамаларды бұзуға бағытталған әрекет болуы мүмкін деп санайды. Ормуз бұғазында, Йемен жағалауында және Қызыл теңізде болған прецеденттер әлемнің әр түкпіріндегі маңызды логистикалық тораптардың сыртқы араласуға ұшырау қаупін растап отыр.

Осы жағдай аясында Қазақстан мен өңірдегі басқа елдер өздерінің көлік маршруттарының осал тұстарын бағалауы тиіс. Логистикалық желілердің қауіпсіздігі мен тұрақтылығы ұлттық маңыздағы мәселе ретінде қарастырылуда, әсіресе транзиттік ағындар мен бағыттар үшін бәсекелестік күшейіп жатқан кезде. Көлік жүйесіндегі ықтимал үзілістер макроэкономикалық көрсеткіштерге, ұлттық валюта бағамына, экспорттық операциялардың құнына және логистикалық тізбектердің тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.

Сарапшылар атап көрсеткен басты басымдықтар қатарында: жүк қабылдау, сақтау және өңдеу бойынша отандық қуаттарды дамыту, шекаралық инфрақұрылымды жаңғырту, логистикалық процестерді цифрландыру және еуразиялық бастамалар аясында серіктестермен интеграцияны күшейту бар. Сонымен қатар, киберқауіпсіздік пен маңызды инфрақұрылым нысандарын қорғау мәселелеріне ерекше көңіл бөлінуі тиіс.

Бендер-Аббас портына деген сенімнің бұзылуы солтүстік бағыттағы – Ресей мен Қытай арқылы өтетін – жеткізілімдерге тәуелділікті арттыруы мүмкін. Бұл өз кезегінде Қазақстанның сыртқы экономикалық шешімдер қабылдау икемділігін шектеп, сыртқы әсерлерге төзімділігін төмендетеді. Мұндай жағдайда Транскаспий халықаралық көлік маршруты сияқты балама бағыттарды жедел дамыту қажеттігі арта түседі.

Ирандағы оқиға логистика қауіпсіздігі саласындағы сенімді серіктестік пен үйлестірудің маңыздылығын көрсетті. Жағдайға жауап ретінде негізгі инфрақұрылым объектілерін ұжымдық қорғау тетігін құру және өңір елдері арасындағы дерек алмасу саласындағы ынтымақтастықты кеңейту қажеттілігі туындауы мүмкін. Мұндай шараларсыз бірде-бір көлік жобасы шынайы тұрақты бола алмайды.

Бендер-Аббаста болған оқиға бір елдің аясынан шығып кеткен сын-қатерге айналды. Бұл еуразиялық логистикалық жүйеге қатысушы барлық елдер үшін инфрақұрылымды кешенді қорғау тәсілінің қажеттігін білдіретін белгі. Қазақстан үшін бұл экспорттық-импорттық тізбектерді стратегиялық қайта қарау мен тұрақсыз бағыттарға тәуелділікті азайтуға бағытталған ұзақ мерзімді шешімдерді қабылдау қажеттігін білдіреді.

Осыны ескере отырып, өңірдегі логистикалық маршруттардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін мемлекетаралық мониторинг механизмін құруды бастау орынды болар еді. Мұндай құрылым тәуекелдерді жедел бағалау, төтенше жағдайларда үйлестіру және мемлекеттер арасындағы ақпарат алмасуды қамтамасыз ете алар еді, ал Қазақстан бұл жүйеде Еуразиядағы көлік хабтарының бірі ретінде маңызды рөл атқарады.

Сізде сенсация болуы мүмкін жаңалық бар ма?
Немесе өзіңізді редактор ретінде сынап көргіңіз келе ме?
altn.news сайтында бұл мүмкін!
Материалдарыңызды бөлісіңіз, пікіріңізді айтыңыз
және өзіңізді журналист немесе редактор ретінде сынап көріңіз.
Бұл өте оңай:
✅ Қосымшаны жүктеңіз:
      
      

✅ Сайтта тіркеліңіз.
✅ Жаңалықтарыңызды жасап, жариялаңыз.
Кім біледі, мүмкін сіздің материалыңыз келесі шулы тақырыпқа айналар!
altn.news сайтынан бүгін бастаңыз.

Редакция басқа көздерден алынған, жіберілген немесе алынған материалдардың мазмұны мен дұрыстығына жауапты емес. Мұндай материалдарды жариялау тек ақпараттық мақсаттарға арналған және олардың мазмұнын автоматты түрде растауды немесе мақұлдауды білдірмейді.

Енді сіз біздің жаңалықтарды тікелей WhatsApp арқылы ала аласыз! Осы танымал мессенджердегі арнамызға жазылыңыз және барлық оқиғалардан хабардар болыңыз!