ЖТСМ егжей-тегжейлі тексеруде: Қазақстан несиелеудің ашықтығын күшейтеді
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін (ЖТСМ) жариялау бойынша жаңа талаптар енгізуде. Банктер мен микроқаржы ұйымдары несиенің толық құнын мобильді қосымшаларда, шарттарда және жарнамада көрсетуге міндеттеледі.
Қазақстанда несиелеу саласында ашықтықты қамтамасыз ету бойынша жаңа талаптар енгізілуде. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін (ЖТСМ) есептеу және көрсету тәртібін жаңарту туралы нормативтік құжаттар жобасын ұсынды. Бұл бастама тұтынушылардың құқықтарын қорғауды күшейтуге және кредиттеу процесінің барлық кезеңінде бірыңғай тәсіл қалыптастыруға бағытталған.
Ұсынылған түзетулерге сәйкес, банктер, микроқаржы ұйымдары және басқа да қаржы нарығына қатысушылар ЖТСМ нақты мөлшерін шарттарда, жарнамада, қашықтан қызмет көрсету жүйелерінде және мобильді қосымшаларда көрсетуге міндетті. Ақпарат көрнекі әрі түсінікті түрде ұсынылуы тиіс, яғни қате түсіндірулер мен шатастыруларға жол берілмейді. Сондай-ақ клиенттің өз бетінше шығындарын есептеуіне мүмкіндік беретін онлайн-калькуляторлар енгізілуі тиіс.
Нормативтік өзгерістер ЖТСМ есептеуге кіретін міндетті төлемдердің тізбесін нақтылайды. Атап айтқанда, кепілдеме сақтандыруы сияқты несиелік шарттардан туындайтын сақтандыру төлемдері, несие сыйақысы мен шарттарына ықпал ететін қызметтер де енеді. Сонымен қатар, несиені беру немесе шарттарын өзгерту үшін төленуі міндетті барлық сомалар есепке алынады.
Сонымен қатар, формуладан несиені мерзімінен бұрын өтеу (ішінара немесе толық) үшін алынатын комиссиялар алынып тасталады. Бұл шешім мөлшерлеменің тек стандартты және міндетті шығындарды көрсетуі үшін қабылданды. Мұндай тәсіл несиенің нақты құнын объективті түрде көрсетеді және әртүрлі ұсыныстарды салыстыруды жеңілдетеді.
Қабылданған шаралар тұтынушылардың қаржы ұйымдарына деген сенімін арттыруға бағытталған. Қарыз шарттарының құнын ашық түрде ұсыну халықтың артық шығынға ұшырау және қаржылық жүктеменің арту қаупін төмендетуге көмектеседі. Бұл әсіресе онлайн және микроқаржылық несиелеу кеңінен таралған жағдайда маңызды — мұндай қызметтерде бұған дейін жасырын комиссиялар мен күрделі шарттар кездескен болатын.
Агенттік ЖТСМ-ді ашып көрсету стандарттарын енгізу азаматтардың қаржылық сауаттылығын арттыруға көмектесетінін атап өтуде. Ақпараттың айқын құрылымы мен қолжетімділігі әртүрлі несиелік өнімдердің нақты құнын салыстыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде тұтынушылардың қаржы шешімдерін саналы түрде қабылдауына жол ашады.
Бастама халықаралық тәжірибелерге сай келеді, онда мұндай стандарттар қарыз алушылардың құқықтарын қорғау үшін бұрыннан қолданылады. Бұған дейін Қазақстанда ЖТСМ есебі жиі талқыланып, әсіресе микрокредиттеу саласындағы мөлдір емес шарттар мен халықтың әлеуметтік әлсіз топтары арасындағы қарыз жүктемесінің өсуіне байланысты қоғамда наразылықтар туындаған еді.
Ұсынылған өзгерістер қоғамдық талқылау кезеңінде. Нормативтік құжаттар келісілгеннен және бекітілгеннен кейін барлық несие нарығы қатысушылары үшін міндетті болады. Жаңа стандарттарды енгізу қаржы жүйесінің тұрақтылығын арттырып, қарыз алушылар мен кредит берушілер арасындағы өзара әрекетті әділеттірек етуі тиіс.